Bağırsak Sağlığı Çocuklarda Gelişimi Etkiliyor Mu?

Bağırsak sağlığı, yapılan araştırmalarla ortaya çıkan yeni bulgular sayesinde her geçen gün daha da önem kazanıyor. Sağlıklı bir bağırsak mikrobiyotası, zor sindirilebilen bazı karbonhidratları sindirmek, toksik ürünleri uzaklaştırmak, patojenlere karşı bir bariyer görevi görmek ve bağışıklık sisteminin gelişimine yardımcı olmak gibi faydalı birçok işleve hizmet ediyor. Bununla birlikte bağırsaklardaki problemler, inflamatuar bağırsak hastalığı, hassas bağırsak sendromu, obezite, alerji, beyinle ilgili problemler ve otoimmün hastalıklar dahil olmak üzere çeşitli hastalıklar ile ilişkilendiriliyor.

Bağırsak sağlığının önemi “beslenme ve gelişim” ilişkisinde de karşımıza çıkıyor. 

“Yetersiz beslenme”, en fazla çocukların etkilendiği, dünya çapında milyonlarca insanın hayatını tehdit eden bir kavram… Her şeye kolayca ulaşılabilen bu çağda, böyle bir yetersizlikle karşılaşmak elbette ki çok üzücü… Özellikle kaynakların kısıtlı olduğu ülkelerde yaşayanlar başta olmak üzere, 5 yaşın altındaki çocuklarda ölümlerin neredeyse yarısından “yetersiz beslenme” sorumlu… Hayatta kalan çocuklar ise sıklıkla büyüme geriliği, bilişsel bozukluklar, bağışıklık problemleri ve tekrarlayan enfeksiyonlar ile karşılaşıyorlar. Oysa ki çocukluk çağında gelişim çok önemli… Öyle ki bu, ileriki yaşları da etkileyen bir süreç…

Gıdaya erişim güçlüğü çocuklukta yetersiz beslenmenin ve dolayısı ile gelişim geriliğinin başlıca nedeni olsa da, yapılan çalışmalar buna bağırsak mikrobiyotasının da katkıda bulunabileceğini gösteriyor. Araştırmalar, sağlıklı bir bağırsak mikrobiyomunun, çocuk gelişiminde de oldukça önemli bir yere sahip olduğunun altını çiziyor. 

Bağırsak mikrobiyomu ve gelişim

Bağırsak mikrobiyomu bebeklik döneminde değişken olup, ancak çocuklukta sabitleniyor. İlk oluşum doğumdan hemen sonra, emzirme sırasında meydana geliyor.  Mikrobiyom, yaşamın ilk yılında, bağışıklık sistemi ile etkileşerek belirgin biçimde değişiyor. İkinci geçiş ise katı gıdaların tanıtılması ve anne sütüyle beslenmeye devam edilmesiyle, sütten kesme döneminde meydana geliyor. Bir insanda, yaklaşık üç yaşında, tipik bir yetişkininkine benzer bağırsak mikrobiyotası oluşuyor. Bağırsak mikrobiyotasının oluşum süreci, yaşam boyu sağlığın ana belirleyicisi olma potansiyeline sahip ve çeşitli çevresel faktörlerden etkileniyor.  

Bağırsak mikrobiyomunun birçok hastalıkla yakından ilgisinin olduğunu keşfeden bilim adamları, yaptıkları araştırmalarla bu konuda da umut verici sonuçlarla karşımıza çıkıyorlar. Öyle ki sağlıklı bir mikrobiyomun; gelişim geriliği ve sağlıklı büyüme arasındaki dengeyi, yetersiz beslenme olduğunda dahi değiştirebileceği söyleniyor.

Bu çalışmalardan biri Doktor William Petri ve ekibi tarafından yapılmış. Yıllarını Bangladeş’teki bebeklerin sağlığını takip ederek geçiren William Petri, yetersiz beslenen çocuklara beslenme takviyeleri verilse dahi, olumsuz etkilerin ortadan kalkmadığını görmüş ve bunun nedenleri üzerinde durmuş. Bağırsak bakterileri ile obezite arasındaki ilişkiden yola çıkarak, yetersiz beslenme sonucunda ortaya çıkan tepkilerin bağırsaklarla ilişkili olabileceğini düşünmüş. Kendisi ve ekibi, 2 yaşından küçük, sağlıklı ve yetersiz beslenen Bangladeşli çocuklardan aylık dışkı örnekleri toplamışlar. Çocuklar büyüdükçe, bağırsak bakteri topluluklarının da normal olarak değiştiğini bulmuşlar. Gelişme geriliği yaşayan kısa boylu çocukların, yaşlarına uygun bakteri topluluğuna sahip olmadıklarını, daha küçük bir çocuk için karakteristik olan “olgunlaşmamış” bir mikrobiyoma sahip olduklarını görmüşler.

Başka bir çalışma da Dr. Gordon ve ekibi tarafından yapılmış. Onlar, kendilerine ait bağırsak mikrobiyomuna sahip olmayacak şekilde yetiştirilmiş farelerle çalışmışlar. Onlara Malavili çocukların tipik olarak yediği yiyeceklerin aynısını vermişler. Bu farelerin zayıf büyüdükleri, sağlıklı çocukların “olgun” mikrobiyomlarının verildiği farelerin ise daha fazla kas yaptıkları ve daha yoğun kemikler geliştirdiklerini görmüşler. Çalışmanın sonunda, mikrobiyal toplulukların büyümeyi etkilediğini görmüşler…

Dikkatimizi çeken bir diğer araştırma da biyolog François Leulier ve meslektaşları tarafından yapılmış. Bu ekip mikrobiyomun, büyüme hormonu üzerinde etkili olduğunu görmüşler. Sağlıklı hayvanlarda büyüme hormonunun, ikinci bir hormonu uyardığı ve böylece doku büyümesini desteklediği bilgisinden yola çıkan ekip, bu konu üzerinde durmuş. Çalışmada mikrobiyomu olmayan farelerde, diğer farelerle aynı miktarda büyüme hormonu olmasına rağmen, doku büyümesini uyaran ikinci hormonun karaciğer ve kaslardaki aktivitesinin yeterli olmadığını bulmuşlar. Bunun üzerine, mikrobiyomsuz farelere bir laktobasil türü verildiğinde diğer farelerle aynı şekilde gelişebildikleri görülmüş. Bu bakteri türünün; bağırsak mikrobiyotasında, karaciğerdeki sinyal yolları aracılığıyla büyüme hormonu aktivitesini uyardığı sonucuna varmışlar. 

Tüm bu çalışmalar, faydalı mikropların yetersiz beslenmeden kaynaklı problemleri çözmek için potansiyel olarak kullanılabileceğini ortaya koyuyor. Dolayısı ile bağırsak sağlığı yalnız yetişkinlerde değil, çocukluk hatta bebeklik çağından itibaren oldukça önemli… Özetle, sağlığa giden yol bağırsaklardan geçiyor…

Bağırsak sağlığının önemine değinince fermente besinlerin değerini bir kez daha vurgulamak şart oldu. Ev yapımı sirke, yoğurt, turşu, kefir ve elbette ki kombucha çok değerli… Atalarımızdan kalma beslenme alışkanlıklarını daha çok anladığımız bir dönemdeyiz… Biz de gönül rahatlığı ile tüketebilmeniz için kombuchalarımızı geleneksel usullerle, organik hammaddelerden üretiyoruz. 

Kaynaklar

science.org

Masaru Tanaka, Jiro Nakayama, “Development of the gut microbiota in infancy and its impact on health in later life”, Allergology International, V.66, I. 4, October 2017, 515-522.

Jeffrey I. Gordon ve ark., “Gut bacteria that prevent growth impairments transmitted by microbiota from malnourished children”, Science,19 Feb 2016, Vol 351, Issue 6275.

Ishawu Iddrisu, Andrea Monteagudo-Mera, Carlos Poveda, Simone Pyle, Malnutrition and Gut Microbiota in Children,  Nutrients, 2021 Aug 8;13(8):2727.

Anne V Kane, Duy M. Dinh, Honorine D. Ward, “Childhood malnutrition and the intestinal microbiome malnutrition and gut Microbiota in children”, Pediatr Res., 2015 Jan;77(1-2):256-62.