Bağışıklık Sisteminde Bağırsakların Rolü

İyi bir bağışıklık sistemi özellikle bu aralar çok daha fazla önem kazandı… Hem pandeminin olumsuz etkileri hem de sonbahar mevsiminin gelip kış aylarının yaklaşıyor olmasıyla birlikte bedenimizi güçlü tutmak şart oldu. Dengeli beslenme, kaliteli bir uyku, temiz kaynaktan yeterince su içmek ve elbette ki egzersiz, bağışıklık sistemini güçlü tutmanın olmazsa olmazlarından… 

Tüm bunlara dikkat etmenin yanında, son yıllarda bağırsaklarımızın da bağışıklıkta anahtar rol oynadığı bilinen bir gerçek… Bununla ilgili pek çok araştırma var. Sağlıklı bir bağırsak, iyi yanıt veren bağışıklık sisteminin bir parçası aslında ve insan bağışıklık sisteminin %70’inin bağırsaklarda yer aldığı da biliniyor.

Bağırsaklardaki ekosistem

Vücudumuzda, hücrelerimizden çok daha fazla sayıda bakteri ve farklı çeşitte mikroorganizma bulunuyor. Bunlar deride, burunda, kulaklarda ve en önemlisi bağırsaklarda yaşıyorlar.

İnsan vücudunda, çok sayıda ve çeşitte mikroorganizmanın yaşadığı bu ekosistem, “mikrobiyom” olarak adlandırılıyor. Bu ekosistemde bakteriler, mantarlar, virüsler, parazitler de dahil olmak üzere diğer bazı mikroorganizmalar yer alıyor.

Yapılan araştırmalar, bağırsak mikrobiyomunun sadece pasif bir seyirci olmadığını, aynı zamanda sirkadiyen ritmi, beslenme tepkilerini, metabolizma ve bağışıklık dahil olmak üzere birçok fonksiyonu aktif olarak etkilediğini ortaya koyuyor…

Bağışıklık sistemi ve bağırsaklarımız

Bağışıklık sistemi, tüm dokularda doğuştan var olan karmaşık bir yapı… Potansiyel olarak zararlı çeşitli dış ajanlara ve iç dengeyi bozan faktörlere karşı savunmada hayati bir rol oynuyor. 

Bağırsak mukozası, insan vücudu ve zararlı patojenler için arayüz görevi görüyor. Bağırsaklar, patojenik bir enfeksiyona ve zararlı bir maddenin izinsiz girişine karşı bağışıklık tepkisi veriyor. 

Bağırsaklarımızdaki bakteriler, sadece  rotavirüs  gibi bağırsakları enfekte eden mikroorganizmalara karşı değil, aynı zamanda grip virüsü  gibi akciğerleri etkileyen virüslere karşı da etkili bir bağışıklık tepkisi ortaya çıkarabiliyor.  Bağırsaklar bunu, yararlı bağırsak mikropları aracılığı ile yapıyor. Bağırsaklarda yerleşik yararlı mikroorganizmalar, viral enfeksiyonları ortadan kaldıran güçlü “antiviral proteinler” üretmek için özel bağışıklık hücrelerinin oluşmasını sağlıyorlar. Dolayısı ile yararlı bağırsak bakterilerinden yoksun bir vücut, istilacı virüslere karşı o kadar güçlü bir bağışıklık tepkisine sahip olamıyor ve sonuçta enfeksiyonlar kontrolden çıkarak sağlığa zarar verebiliyorlar. Özetle bağırsak mikrobiyotası hem bağırsak içinde hem de dışında “CD4 ⁺ T” savunma hücrelerinin gelişiminde önemli bir rol oynuyor.  

Bir araştırmada, antibiyotiklerle tedavi edilen farelerin bağırsak bakterilerinin yok olduğu, sonuçta da bozulmuş bağışıklık tepkisi sergiledikleri görülmüş. Bu hayvanların düşük sayıda beyaz kan hücrelerine ve zayıf antikor tepkilerine sahip oldukları, viral enfeksiyonlarla savaşmak ve bağışıklık sistemini harekete geçirmek için hayati önem taşıyan bir proteinin az üretildiği de belirtilmiş. Son çalışmalar, belirli bakteri türlerinin belirli T hücresi alt tiplerinin gelişimi ile ilişkisini de ortaya çıkarıyor. Yapılan bir araştırmada, farelere fermente gıdalarda probiyotik olarak Lactobacillus bakterisi verilmiş. Bu bakterilerin, farelerdeki grip enfeksiyonunun şiddetini azalttığı görülmüş. Bu çalışma, fermente gıdaların, bağışıklık sistemini enfeksiyonlara karşı nasıl güçlendirebileceğini iyi bir şekilde ortaya koyuyor… 

Beslenme ve bağırsak sağlığı

Beslenme alışkanlıkları, bağırsak mikrobiyotasının çeşitliliğini etkileyen başlıca faktörlerden biri… Fareler üzerinde yapılan bir araştırma, düşük yağlı, bitki açısından zengin bir diyetten yüksek yağlı, yüksek şekerli bir diyete geçişin bir gün içinde mikrobiyomun yapısını değiştirebileceğini gösterdi. Bu nedenle öncelikle kaliteli besinler tüketmek, bunun bir parçası olarak da bağırsaklardaki faydalı mikroorganizma çeşitliliğini olumlu etkileyen kefir, kombucha, ev turşusu gibi fermente gıdalara ağırlık vermek uygun olacaktır… 

Bizim için “iyi gıdanın” en önemli üyelerinden biri kombucha… Her mevsim vazgeçilmezimiz ama bu aralar bağırsaklarımızın ve dolayısı ile bedenimizin sağlığına niyetle tüketiyoruz. Hala denemediyseniz klasik olanın yanında bitki ve baharatlarla tatlandırdığımız 5 farklı kombucha çeşidinden en az birini mutlaka beğeneceğinizi düşünüyoruz…

Kaynaklar:

Danping Zhng, Timur Liwinski, Eran Elinav, “Interaction between microbiota and immunity in health and disease”, Cell research, v 30, p 492-506, 2020.

Hsin-Jung Wu, Eric Wu, “The role of gut microbiota in immune homeostasis and autoimmunity, Gut Microbes, 2012 Jan 1; 3(1): 4–14.

Turnbaugh PJ, Ridaura VK, Faith JJ, Rey FE, Knight R, Gordon JI. The effect of diet on the human gut microbiome: a metagenomic analysis in humanized gnotobiotic mice. Sci Transl Med. 2009;1:6ra14.

Takeshi Ichinohe, Iris K. Pang, Yosuke Kumamoto, David R. Peaper, John H. Ho, Thomas S. Murray, and Akiko Iwasaki, “Microbiota regulates immune defense against respiratory tract influenza A virus infection”, PNAS March 29, 2011 108 (13) 5354-5359; 

Nouria Belkacem, Nicolas Serafini, Richard Wheeler, Muriel Derrien, Lilia Boucinha, Aurélie Couesnon, Nadine Cerf-Bensussan, Ivo Gomperts Boneca, James P. Di Santo, Muhamed-Kkeir Taha, Raphaëlle Bourdet-Sicard, “Lactobacillus paracasei feeding improves immune control of influenza infection in mice”, Published: September 20, 2017.

theconversation.com